Quō ūsque tandem abūtźre, Catilīna, patientiā nostrā? quam diū etiam furor iste tuus nōs źlūdet? quem ad fīnem sźsź effrźnāta iactābit audācia?
Nihilne tź nocturnum praesidium Palātī, nihil urbis vigiliae, 5nihil timor populī, nihil concursus bonōrum omnium, nihil hic mūnītissimus habendī senātūs locus, nihil hōrum ōra vultūsque mōvźrunt? Patźre tua cōnsilia nōn sentīs, cōnstrictam iam hōrum omnium scientiā tenźrī coniūrātiōnem tuam nōn vidźs? quid proximā, quid superiōre nocte źgerīs, ubi fuerīs, quōs convocāverīs, 10quid cōnsilī cźperīs, quem nostrum ignōrāre arbitrāris?
Ō tempora, Ō mōrźs! senātus haec intellegit, cōnsul videt; hic tamen vīvit. Vīvit? immō vźrō etiam in senātum venit, fit pūblicī cōnsilī particeps, notat et dźsignat oculīs ad caedem ūnum quemque nostrum. Nōs autem fortźs virī satis facere reī pūblicae vidźmur 15sī istīus furōrem ac tźla vītāmus.
Ad mortem tź, Catalīna, dūcī iussū cōnsulis iam prīdem oportźbat, in tź cōnferrī pestem quam tū in nōs omnźs iam diū māchināris. An vźrō vir amplissimus, P. Scīpiō, pontifex maximus, Ti. Gracchum mediocriter labefactantem statum reī pūblicae prīvātus interfźcit: 20Catilīnam orbem terrae caede atque incendiīs vāstāre cupientem nōs cōnsulźs perferźmus? Nam illa nimis antīqua praetereō, quod C. Servīlius Ahāla Sp. Maelium novīs rźbus studentem manū suā occīdit.
Fuit, fuit ista quondam in hāc rź pūblicā virtūs ut virī fortźs 25ācriōribus suppliciīs cīvem perniciōsum quam acerbissimum hostem coercźrent. Habźmus senātūs cōnsultum in tź, Catalīna, vehemźns et grave; nōn deest reī pūblicae cōnsilium neque auctō- ritās huius ōrdinis: nōs, nōs, dīcō apertź, cōnsulźs dźsumus.
Dźcrźvit quondam senātus utī L. Opīmius cōnsul vidźret nź quid rźs pūblica dźtrīmentī caperet: nox nūlla intercessit; inter- fectus est propter quāsdam sźditiōnum suspīciōnźs C. Gracchus, clārissimō patre, avō, maiōribus, occīsus est cum līberīs M. Fulvius 5cōnsulāris.
Similī senātūs cōnsultō C. Mariō et L. Valeriō cōnsulibus est permissa rźs pūblica: num ūnum diem posteā L. Sāturnīum tri- bunum plźbis et C. Servīlium praetōrem mors ac reī pūblicae poena remorāta est?
10 At vźrō nōs vīcźsimum iam diem patimur hebźscere aciem hōrum auctōritātis. Habźmus enim eius modī senātūs cōnsultum, vźrum inclūsum in tabulīs, tamquam in vāgīnā reconditum, quō ex senātūs cōnsultō cōnfestim tź interfectus esse, Catilīna, convźnit. Vīvis, et vīvis nōn ad dźpōnendam, sed ad cōnfīrmandam audāciam. 15Cupiō, patrźs cōnscrīptī, me esse clźmentem, cupiō in tantīs reī pūblicae perīculīs nōn dissolūtum vidźrī, sed iam mź ipse inertiae nźquitiaeque condemnō. Castra sunt in Italiā contrā populum Rōmānum in Etrūriae faucibus collocāta, crźscit in diźs singulōs hostium numerus; eōrum autem castrōrum imperātōrem ducemque 20hostium intrā moenia atque adeō in senātū vidźtis, intestīnam aliquam cotīdiź perniciem reī pūblicae mōlientem.
Sī tź iam, Catalīna, comprehendī, sī interficī iusserō, crźdō, erit verendum mihi nź nōn hoc potius omnźs bonī sźrius ā mź quam quisquam crūdźlius factum esse dīcat. Verum ego hoc quod iam 25prīdem factum esse oportuit certā dź causā nōndum addūcor ut faciam.
Tum dźnique interficiźre, cum iam nźmō tam improbus, tam perditus, tam tuī similis invenīrī poterit quī id nōn iūre factum esse fateātur. Quam diū quisquam erit quī tź dźfendere audeat, vīvźs, 30et vīvźs ita ut nunc vīvis, multīs meīs et fīrmīs praesidiīs obsessus, nź commovźre tź contrā rem pūblicam possīs. Multōrum tź etiam oculī et aurźs nōn sentientem, sīcut adhūc fźcźrunt, speculābuntur atque custōdient.
Etenim quid est, Catilīna, quod iam amplius exspectźs, sī neque nox tenebrīs obscūrāre coetūs nefāriōs nec prīvāta domus parietibus continźre vōcźs coniūrātiōnis tuae potest, sī illūstrantur, sī źrumpunt omnia? Mūtā iam istam mentem, mihi crźde, oblī- 5vīscere caedis atque incendiōrum. Tenźris undique; lūce sunt clāriōra nōbīs tua cōnsilia omnia, quae iam mźcum licet recog- nōscās.
Meministīne mź ante diem XII Kalendās Novembrźs dīcere in senātū fore in armīs certō diź, quī diźs futūrus esset ante diem 10VI Kal. Novembrźs, C. Mānlium, audāciae satellitem atque adm- inistrum tuae? Num mź fefellit, Catilīna, nōn modo rźs tanta, tam atrōx tamque incrźdibilis, vźrum, id quod multō magis est admīrandum, diźs? Dīxī ego īdem in senātū caedem tź optimātium contulisse in ante diem V Kalendās Novembrźs, tum cum multī 15prīncipźs cīvitātis Rōmā nōn tam suī cōnservandī quam tuōrum cōnsiliōrum reprimendōrum causā profūgźrunt.
Num īnfitiāri potes tź illō ipsō diź meīs praesidiīs, meā diligentiā circumclūsum commovźre tź contrā rem pūblicam nōn potuisse, cum tū discessū cźterōrum nostrā tamen quī remānsissźmus caede 20contentum tź esse dīcźbās? Quid? cum tź Praeneste Kalendīs ipsīs Novembribus occupātūrum nocturnō impetū esse cōnfīderźs, sźn- sistīn illam colōniam meō iussū meīs praesidiīs, custōdiīs, vigiliīs esse mūnītam? Nihil agis, nihil mōlīris, nihil cōgitās quod nōn ego nōn modo audiam sed etiam videam plānźque sentiam.
Recognōsce tandem mźcum noctem illam superiōrem; iam intellegźs multō mź vigilāre ācrius ad salūtem quam tź ad perniciem reī pūblicae. Dīcō tź priōre nocte vźnisse inter falcāriōs—nōn agam obscūrź—in M. Laecae domum; convźnisse eōdem com- 5plūrźs eiusdem āmentiae scelerisque sociōs. Num negāre audźs? quid tacźs? Convincam, sī negās. Videō enim esse hīc in senātū quōsdam quī tźcum ūnā fuźrunt.
Ō dī immortālźs! ubinam gentium sumus? quam rem pūblicam habźmus? in quā urbe vīvimus? Hīc, hīc sunt in nostrō numerō, 10patrźs cōnscrīptī, in hōc orbis terrae sānctissimō gravissimōque cōnsiliō, quī dź nostrō omnium interitū, quī dź huius urbis atque adeō dź orbis terrārum exitiō cōgitent. Hōs ego videō cōnsul et dź rź pūblicā sententiam rogō, et quōs ferrō trucīdārī oportźbat, eōs nōndum vōce vulnerō!
15 Fuistī igitur apud Laecam illā nocte, Catilīna, distribuistī partźs Ītaliae, statuistī quō quemque proficīscī placźret, dźlźgistī quōs Rōmae relinquerźs, quōs tźcum źdūcerźs, discrīpsistī urbis partźs ad incendia, cōnfīrmāstī tź ipsum iam esse exitūrum, dīxistī paulum tibi esse etiam nunc morae, quod ego vīverem. Repertī sunt duo 20equitźs Rōmānī quī tź istā cūrā liberārent et sź illā ipsā nocte paulō ante lūcem mź in meō lectō interfectūrōs esse pollicźrentur.
Haec ego omnia vixdum etiam coetū vestrō dīmissō comperī; domum meam maiōribus praesidiīs munīvī atque fīrmāvī, exclusī eōs quōs tū ad mź salūtātum māne mīserās, cum illī ipsī vźnissent 25quōs ego iam multīs ac summīs virīs ad mź id temporis ventūrōs esse praedīxeram.
Quae cum ita sint, Catalīna, perge quō coepistī: źgredere aliquandō ex urbe; patent portae; profīscere. Nimium diū tź imperātōrem tua illa Mānliāna castra dźsīderant. Źdūc tźcum etiam omnźs tuōs, sī minus, quam plūrimōs; pūrgā urbem. Magnō 5mź metū līberāveris, modo inter mź atque tź mūrus intersit. Nō- bīscum versārī iam diūtius nōn potes; nōn feram, nōn patiar, nōn sinam. Magna dīs immortālibus habenda est atque huic ipsī Iovī Statōrī, antīquissimō custōdī huius urbis, grātia, quod hanc tam taetram, tam horribilem, tamque īnfestam reī pūblicae pestem 10totiźns iam effūgimus.
Nōn est saepius in ūnō homine summa salūs perīclitanda reī pūblicae. Quam diū mihi consulī dźsignātō, Catilīna, īnsidiātus es, nōn pūblicō mź praesidiō, sed prīvātā dīligentiā dźfendī. Cum proximīs comitiīs cōnsulāribus mź cōnsulem in campō et competī- 15tōrźs tuōs interficere voluistī, compressī cōnātūs tuōs nefārīōs amīcōrum praesidiō et cōpiīs nūllō tumultū pūblicź concitātō; dźnique, quotiźnscumque mź petīstī, per mź tibi obstitī, quamquam vidźbam perniciem meam cum magnā calamitāte reī pūblicae esse coniūnctam. Nunc iam apertź rem pūblicam ūniversam petis; 20templa deōrum immortālium, tźcta urbis, vītam omnium cīvium, Ītaliam tōtam ad exitum et vāstitātem vocās.
Quā rź, quoniam id quod est prīmum, et quod huius imperī disciplīnaeque maiōrum proprium est, facere nōndum audeō, faciam id quod est ad sevźritātem lźnius, ad commūnem salūtem 25ūtilius. Nam sī tź interficī iusserō, residźbit in rź pūblicā reliqua coniūrātōrum manus; sīn tū, quod tź iam dūdum hortor, exieris, exhauriźtur ex urbe tuōrum comitum magna et perniciōsa sentīna reī pūblicae.
Quid est, Catilīna? num dubitās id mź imperante facere quod 30iam tuā sponte faciźbās? Exīre ex urbe iubet cōnsul hostem. Interrogās mź, num in exsilium? Nōn iubeō, sed, sī mź cōnsulis, suādeō.
Quid est enim, Catilīna, quod tź iam in hāc urbe dźlectāre possit? in quā nźmō est extrā istam coniūrātiōnem perditōrum hominum quī tź nōn metuat, nźmō quī nōn ōderit.
Quae nota domesticae turpitūdinis nōn inūsta vītae tuae est? quod prīvātārum rźrum dźdecus nōn haeret in fāmā? quae libīdō ab oculīs, quod facinus ā manibus umquam tuīs, quod flāgitium ā tōtō corpore āfuit? cui tū adulźscentulō quem corruptźlārum 5illecebrīs irrźtīssźs nōn aut ad audāciam ferrum aut ad libīdinem facem praetulistī? Quid vźrō? nūper cum morte superiōris uxōris novīs nūptiīs locum vacuźfźcissźs, nōnne etiam aliō incrźdibilī scelere hoc scelus cumulāvistī? quod ego praetermittō et facile patior silźrī, nź in hāc cīvitāte tantī facinoris immānitās aut exstitisse 10aut nōn vindicāta esse videātur.
Praetermittō ruīnās fortūnārum tuārum quās omnźs proximīs Īdibus tibi impendźre sentiźs: ad illa veniō quae nōn ad prīvātam ignōminiam vitiōrum tuōrum, nōn ad domesticam tuam diffi- cultātem ac turpitūdinem, sed ad summam rem pūblicam atque ad 15omnium nostrum vītam salūtemque pertinent. Potestne tibi haec lūx, Catilīna, aut huius caelī spīritus esse iūcundus, cum sciās esse hōrum nźminem quī nesciat tź pridiź Kalendās Iānuāriās Lepidō et Tullō cōnsulibus stetisse in comitiō cum tźlō, manum cōnsulum et prīncipum cīvitātis interficiendōrum causā parāvisse, scelerī 20ac furōrī tuō nōn mentem aliquam aut timōrem tuum sed Fortūnam populī Rōmānī obstitisse?
Ac iam illa omittō—neque enim sunt aut obscūra aut nōn multa commissa posteā—quotiźns tū mź dźsignātum, quotiźns 25vźrō cōnsulem interficere cōnātus es! quot ego tuās petītiōnźs ita coniectās ut vītārī posse nōn vidźrentur parvā quādam dźclīnātiōne et, ut āiunt, corpore effūgī! Nihil agis, nihil assequeris, neque tamen cōnārī ac velle dźsistīs. Quotiźns iam tibi extorta est ista sīca dź manibus, quotiźns excidit cāsū aliquō et źlāpsa est! Quae 30quidem quibus abs tź initiāta sacrīs ac dźvōta sit nesciō, quod eam necesse putās esse in cōnsulis corpore dźfīgere.
Nunc vźrō quae tua est ista vīta? Sīc enim iam tźcum loquar, nōn ut ōdiō permōtus esse videar, quō debeō, sed ut misericordiā, quae tibi nūlla dźbźtur.
Vźnistī paulō ante in senātum: quis tź ex hāc tantā frequentiā, 5tot ex tuīs amīcīs ac necessāriīs salūtāvit? Sī hoc post hominum memoriam contigit nźminī, vōcis exspectās contumźliam, cum sīs gravissimō iūdiciō taciturnitātis oppressus? Quid, quod adventū tuō ista subsellia vacuźfacta sunt, quod omnźs cōnsulārźs quī tibi persaepe ad caedem cōnstitūtī fuźrunt, simul atque assźdistī, 10 partem istam subselliōrum nūdam atque inānem relīquźrunt, quō tandem animō tibi ferendum putās?
Servī mehercule meī sī mź istō pactō metuerent ut tź metuunt omnźs cīvźs tuī, domum meam relinquendam putārem: tū tibi urbem nōn arbitrāris? et sī mź meīs cīvibus iniūriā suspectum tam 15graviter atque offźnsum vidźrem, carźre mź aspectū cīvium quam īnfestīs omnium oculīs cōnspicī māllem: tū (cum cōnscientiā scelerum tuōrum agnōscās ōdium omnium iūstum et iam diū tibi dźbitum) dubitās, quōrum mentźs sźnsūsque vulnerās, eōrum aspectum praesentiamque vītāre?
20 Sī tź parentźs timźrent atque ōdissent tuī neque eōs ūllā ratiōne placāre possźs, ut opīnor, ab eōrum oculīs aliquō concźderźs. Nunc tź patria, quae commūnis est parźns omnium nostrum, ōdit ac metuit et iam diū nihil tź iūdicat nisi dź parricīdiō suō cōgitāre: huius tū neque auctōritātem verźbere nec iūdicium sequźre nec vim 25pertimźscźs?
Quae tźcum, Catilīna, sīc agit et quōdam modō tacita loquitur: Nūllum iam aliquot annīs facinus exstitit nisi per tź, nūllum flāgitium sine tź; tibi ūnī multōrum cīvium necźs, tibi vexātiō dīreptiōque sociōrum impūnīta fuit ac lībera; tū nōn sōlum ad 30neglegendās lźgźs et quaestiōnźs vźrum etiam ad źvertendās per- fringendāsque valuistī. Superiōra illa, quamquam ferenda nōn fuźrunt, tamen ut potuī tulī; nunc vźrō mź tōtam esse in metū propter ūnum tź, quicquid increpuerit, Catilīnam timźrī, nūllum vidźrī contrā mź cōnsilium inīrī posse quod ā tuō scelere abhorreat, 35nōn est ferendum. Quam ob rem discźde atque hunc mihi timōrem źripe; sī est vźrus, nź opprimar, sīn falsus, ut tandem aliquandō timźre dźsinam.
Haec sī tźcum, ut dīxī, patria loquātur, nōnne impetrāre dźbeat, etiam sī vim adhibźre nōn possit? Quid, quod tū tź in custōdiam dedistī, quod vītandae suspīciōnis causā ad M. Lepidum tź habitāre velle dīxistī? A quō nōn receptus etiam ad mź venīre 5ausus es, atque ut domī meae tź adservārem rogāstī. Cum ā mź quoque id respōnsum tulissźs, mź nūllō modō posse īsdem parietibus tūtō esse tźcum, quī magnō in perīculō essem quod īsdem moeni- bus continźrźmur, ad Q. Metellum praetōrem vźnistī.
Ā quō repudiātus ad sodālem tuum, virum optimum, M. Metellum 10dźmigrāstī, quem tū vidźlicet et ad custōdiendum tź dīligentissimum et ad suspicandum sagācissimum et ad vindicandum fortissimum fore putāstī. Sed quam longź vidźtur ā carcere atque ā vinculīs abesse dźbźre quī sź ipse iam dignum custōdiā iūdicārit? Quae cum ita sint, Catilīna, dubitās, sī źmorī aequō animō nōn 15potes, abīre in aliquās terrās et vītam istam multīs suppliciīs iūstīs dźbitīsque źreptam fūgae sōlitūdinīque mandāre?
Refer inquis ad senātum; id enim postulās et, sī hic ōrdō placźre sibi dźcrźverit tź īre in exsilium, obtemperātūrum tź esse dīcis. Nōn referam, id quod abhorret ā meīs mōribus, et tamen 20faciam ut intellegās quid hī dź tź sentiant. Źgredere ex urbe, Catilīna, lībera rem pūblicam metū, in exsilium, sī hanc vōcem exspectās, proficīscere.
Quid est? ecquid attendis, ecquid animadvertis hōrum silentium? Patiuntur, tacent. Quid exspectās auctōritātem loquentium, quō- 25rum voluntātem tacitōrum perspicis? At sī hoc idem huic adu- lźscentī optimō P. Sestiō, sī fortissimō virō M. Mārcellō dīxissem, iam mihi cōnsulī hōc ipsō in templō senātus iūre optimō vim et manūs intulisset.
Dź tź autem, Catilīna, cum quiźscunt, probant; cum patiuntur, 30dźcernunt; cum tacent, clāmant; neque hī sōlum quōrum tibi auctōritās est vidźlicet cāra, vīta vīlissima, sed etiam illī equitźs Rōmānī, honestissimī atque optimī virī, cźterīque fortissimī cīvźs quī circumstant senātum, quōrum tū et frequentiam vidźre et studia perspicere et vōces paulō ante exaudīre potuistī. Quōrum 35ego vix abs tź iam diū manūs ac tźla contineō, eōsdem facile addūcam ut tź haec quae vastāre iam prīdem studźs relinquentem ūsque ad portās prōsequantur.
Quamquam quid loquor? tź ut ūlla rźs frangat, tū ut umquam tź corrigās, tū ut ūllam fūgam meditźre, tū ut ūllum exsilium cōgitźs?
Utinam tibi istam mentem dī immortālźs duint! tametsī videō, sī meā vōce perterritus īre in exsilium animum indūxeris, quanta tempestās invidiae nōbīs, sī minus in praesźns tempus recentī memoriā scelerum tuōrum, at in posteritātem impendeat. Sed est tantī, dum modo tua ista sit prīvāta calamitās et ā reī pūblicae perīculīs sźiungātur. Sed tū ut vitiīs tuīs commoveāre, ut lźgum poenās pertimźscas, ut temporibus reī pūblicae cźdās nōn est postulandum. Neque enim is es, Catilīna, ut tź aut pudor ā turpi- tūdine aut metus ā perīculō aut ratiō ā furōre revocārit.
Quam ob rem, ut saepe iam dīxī, proficīscere ac, sī mihi inimīcō, ut praedīcās, tuō cōnflāre vīs invidiam, rźctā perge in exsilium; vix feram sermōnźs hominum, sī id fźceris, vix mōlem istīus invidiae, sī in exsilium iūssū cōnsulis īveris, sustinźbō. Sīn autem servīre meae laudī et glōriae māvīs, źgredere cum importūnā scele- rātōrum manū, cōnfer tź ad Mānlium, concitā perditōs cīvźs, sźcerne tź ā bonīs, infer patriae bellum, exsultā impiō latrōciniō, ut ā mź nōn źiectus ad aliźnōs, sed invītātus ad tuōs īsse videāris.
Quamquam quid ego tź invītem, ā quō iam sciam esse praemissōs quī tibi ad Forum Aurźlium praestōlārentur armātī, cui sciam pactam et cōnstitūtam cum Mānliō diem, ā quō etiam aquilam illam argenteam quam tibi ac tuīs omnibus cōnfidō perniciōsam ac fūnestam futūram, cui domī tuae sacrārium scelerātum constitūtum fuit, sciam esse praemissam? Tū ut illā carźre diūtius possīs quam venerārī ad caedem proficīscźns solźbās, ā cuius altāribus saepe istam impiam dexteram ad necem cīvium trānstulistī?
Ībis tandem aliquandō quō tź iam prīdem tua ista cupiditās effrźnāta ac furiōsa rapiźbat; neque enim tibi haec rźs adfert dolō- rem, sed quandam incrźdibilem voluptātem. Ad hanc tź āmentiam nātūra peperit, voluntās exercuit, fortūna servāvit. Numquam tū nōn modo ōtium sed nź bellum quidem nisi nefārium concupīstī. Nactus es ex perditīs atque ab omnī nōn modo fortūnā vźrum etiam spź dźrelictīs cōnflātam improbōrum manum. Hīc tū quā laetitiā perfruźre, quibus gaudiīs exsultābis, quantā in voluptāte bacchābere, cum in tantō numerō tuōrum neque audiźs virum bonum quemquam neque vidźbis!
Ad huius vītae studium meditātī illī sunt quī feruntur labōrźs tuī, iacźre humī nōn sōlum ad obsidendum stuprum vźrum etiam ad facinus obeundum, vigilāre nōn sōlum insidiantem somnō marītōrum vźrum etiam bonīs ōtiōsōrum. Habźs ubi ostentźs tuam illam praeclāram patientiam famis, frīgoris, inopiae rźrum omnium quibus tź brevī tempore cōnfectum esse sentiźs. Tantum prōfźcī, cum tź ā cōnsulātū reppulī, ut exsul potius temptāre quam cōnsul vexāre rem pūblicam possźs, atque ut id quod esset ā tź scelerātź susceptum latrōcinium potius quam bellum nōminārźtur.
Nunc, ut ā mź, patrźs cōnscrīptī, quandam prope iūstam patriae querimōniam dźtester ac dźprecer, percipite, quaesō, dīli- genter quae dīcam, et ea penitus animīs vestrīs mentibusque man- dāte. Etenim sī mźcum patria, quae mihi vītā meā multō est cārior, sī cūncta Ītalia, sī omnis rźs pūblica loquātur:
M. Tullī, quid agis? Tūne eum quem esse hostem comperistī, quem ducem bellī futūrum vidźs, quem exspectārī imperatōrem in castrīs hostium sentīs, auctōrem sceleris, prīncipem coniūratiōnis, źvocātōrem servōrum et cīvium perditōrum, exīre patiźre, ut abs tź nōn źmissus ex urbe, sed immissus in urbem esse videātur? Nōnne hunc in vincla dūcī, nōn ad mortem rapī, nōn summō suppliciō mactārī imperābis? Quid tandem tź impedit? mōsne maiōrum? At persaepe etiam prīvātī in hāc rź pūblicā perniciōsōs cīvźs morte multārunt. An lźgźs quae dź cīvium Rōmānōrum suppliciō rogātae sunt? At numquam in hāc urbe quī ā rź pūblicā dźfźcźrunt cīvium iūra tenuźrunt.
An invidiam posteritātis timźs? Praeclāram vźrō populō Rō- mānō refers grātiam quī tź, hominem per tź cognitum, nūllā commendātiōne maiōrum tam mātūrź ad summum imperium per omnźs honōrum gradūs extulit, sī propter invidiam aut alicuius perīculī metum salūtem cīvium tuōrum neglegis. Sed sī quis est invidiae metus, nōn est vehementius sevźritātis ac fortitūdinis invidia quam inertiae ac nźquitiae pertimźscenda. An, cum bellō vāstābitur Ītalia, vexābuntur urbźs, tźcta ārdźbunt, tum tź nōn exīstīmās invidiae incendiō cōnflagrātūrum?
Hīs ego sānctissimīs reī pūblicae vōcibus et eōrum hominum quī hoc idem sentiunt mentibus pauca respondźbō. Ego, sī hoc optimum factū iūdicārem, patrźs cōnscrīptī, Catilīnam morte multārī, ūnīus ūsūram hōrae gladiātorī istī ad vīvendum nōn dedissem. Etenim sī summī virī et clārissimī cīvźs Sāturnīnī et Gracchōrum et Flaccī et superiōrum complūrium sanguine nōn modo sź nōn contāminārunt sed etiam honestārunt, certź verendum mihi nōn erat nź quid hōc parricīdā cīvium interfectō invidiae mihi in posteritātem redundāret. Quod sī ea mihi maximź īmpendźret, tamen hōc animō fuī semper ut invidiam virtūte partam glōriam, nōn invidiam putārem.
Quamquam nōn nūllī sunt in hōc ōrdine quī aut ea quae imminent nōn videant aut ea quae vident dīssimulent; quī spem Catilīnae mollibus sententiīs aluźrunt coniūratiōnemque nāscentem nōn crźdendō corrōborāvźrunt; quōrum auctōritāte multī nōn sōlum improbī vźrum etiam imperītī, sī in hunc animadvertissem, crūdźliter et rźgiź factum esse dīcerent.
Nunc intellegō, sī iste, quō intendit, in Mānliana castra pervź- nerit, nźminem tam stultum fore quī nōn videat coniūratiōnem esse factam, nźminem tam improbum quī nōn fateātur. Hōc autem ūnō interfectō intellegō hanc reī pūblicae pestem paulisper reprīmī, nōn in perpetuum comprimī posse. Quod sī sźsź źiźcerit sźcumque suōs źdūxerit et eōdem cźterōs undique collectōs nau- fragōs aggregārit, exstinguźtur atque dźlźbitur nōn modo haec tam adulta reī pūblicae pestis vźrum etiam stirps ac sźmen malōrum omnium.
Etenim iam diū, patrźs cōnscrīptī, in hīs perīculīs coniūra- tiōnis insidiīsque versāmur, sed nesciō quō pactō omnium scelerum ac veteris furōris et audāciae mātūritās in nostrī cōnsulātūs tempus źrūpit. Hōc sī ex tantō latrōciniō iste ūnus tollźtur, vidźbimur fortasse ad breve quoddam tempus cūrā et metū esse relevātī, perīculum autem residźbit et erit inclūsum penitus in vźnīs atque in vīsceribus reī pūblicae. Ut saepe hominźs aegrī morbō gravī, cum aestū febrīque iactantur, sī aquam gelidam bibźrunt, prīmō relevārī videntur, deinde multō gravius vehementiusque adflīctantur, sīc hic morbus quī est in rź pūblicā relevātus istīus poenā vehe- mentius reliquīs vīvīs ingravźscet.
Quā rź sźcźdant improbī, sźcernant sź ā bonīs, ūnum in locum congregentur, mūrō dźnique, quod saepe iam dīxī, sźcernantur ā nōbīs; dźsinant īnsidiārī domī suae cōnsulī, circumstāre tribunal praetōris urbānī, obsidźre cum gladiīs cūriam, malleolōs et facźs ad īnflammandam urbem comparāre; sit dźnique īnscrīptum in fronte ūnīus cuiusque quid dź rź pūblicā sentiat. Polliceor hoc vōbīs, patrźs cōnscrīptī, tantam in nōbīs cōnsulibus fore dīligentiam, tantam in vōbīs auctōritātem, tantam in equitibus Rōmānīs virtū- tem, tantam in omnibus bonīs cōnsźnsiōnem ut Catilīnae pro- fectiōne omnia patefacta, illūstrāta, oppressa, vindicāta esse videātis.
Hīsce ōminibus, Catilīna, cum summā reī pūblicae salūte, cum tuā peste ac perniciź cumque eōrum exitiō quī sź tźcum omnī scelere parricīdiōque iūnxźrunt, proficīscere ad impium bellum ac nefārium.
Tū, Iuppiter, quī īsdem quibus haec urbs auspīciīs ā Rōmūlō es cōnstitūtus, quem Statōrem huius urbis atque imperī vźrź nōmi- nāmus, hunc et huius sociōs ā tuīs cźterīsque templīs, ā tźctīs urbis ac moenibus, ā vītā fortūnīsque cīvium omnium arcźbis et hominźs bonōrum inimīcōs, hostźs patriae, latrōnźs Ītaliae scelerum foedere inter sź ac nefāriā societāte coniūnctōs aeternīs suppliciīs vīvōs mortuōsque mactābis.
